Minął rok od publikacji słownika w wersji drukowanej i elektronicznej

Właśnie minął rok od publikacji IV wydania Słownika Budownictwa, Infrastruktury i Wyposażenia, który po raz pierwszy ukazał się również w wersji elektronicznej. W ciągu roku słownik wzbogacił się o ponad 5 tys. haseł. Jak nietrudno policzyć do końca 2012 roku (koniec abonamentu na aktualizację IV wydania) słownik wzbogaci się o kolejnych 10 tys. haseł. Dziękuję wszystkim użytkownikom za dotychczasową współpracę! Tylko dzięki Wam możliwy jest rozwój słownika i obecny jego kształt jest w dużej mierze również Waszą zasługą.

Dlaczego warto przy wyszukiwaniu wpisywać część hasła?

Hasła wielowyrazowe typu pneumatyczna próba szczelności zgodnie z zasadami tworzenia słowników mogą figurować w słowniku w różnej kolejności słów składowych. W tym konkretnym przypadku alternatywą będzie zapisanie hasła jako próba szczelności pneumatyczna.
Ile liter danego hasła najlepiej wpisać przy wyszukiwaniu aby było ono jak najbardziej efektywne? Tutaj trzeba się kierować intuicją i doświadczeniem w pracy ze słownikiem. Przykładowo wpisanie "szczeln" nie przyniesie zadowalającego rezultatu w związku ze zbyt dużą liczbą haseł z innych dziedzin (np. ścianka szczelna). Ale już przy wpisaniu "szczelno" otrzymane wyniki będą już interesujące (związane z dziedziną tłumaczenia) w ok. 90%.

Jak rozumieć myślnik umieszczony w nawiasie

Przykładowe hasło under(-)line bridge. Myślnik umieszczony w nawiasie oznacza dopuszczalność pisowni łącznej bez myślnika czyli w tym przypadku: underline bridge lub pisowni z myślnikiem under-line bridge. Jeśli stosowana jest pisownia rozłączna bez myślnika jest to wyraźnie zaznaczone przez podanie hasła synonimicznego. W podanym przypadku byłoby to osobne hasło under line bridge.

Jak nazwać po angielsku podbudowę a jak jezdnię?

Pytanie może być dla niektórych zaskakujące. Te pozornie bardzo proste hasła przy bliższej analizie okazują się nad wyraz ciekawe (w myśl zasady im dalej w las tym więcej drzew). Problem leży w nieco odmiennym spojrzeniu polskiego i brytyjskiego inżyniera na konstrukcję nawierzchni. Polski inżynier pod pojęciem podbudowa rozumie warstwy pod nawierzchnią i dzieli je na podbudowę zasadniczą i pomocniczą. Ta pierwsza może być wykonana nawet z betonu asfaltowego o wysokim module sztywności, ta druga nawet z piasku. Zgodnie z polskim spojrzeniem na budowę nawierzchni obie te warstwy stanowią Podbudowę. Błędem byłoby nazwanie Podbudowy terminem Roadbase lub zgodnie z nowszym systemem Base gdyż jest to dokładnie odpowiednik podbudowy zasadniczej, czyli górnej warstwy podbudowy. W zasadzie najbardziej precyzyjnym odpowiednikiem polskiej Podbudowy byłby termin dwuwyrazowy: Roadbase and Sub-base lub lower courses.
W niektórych kontekstach może to jednak wyglądać co najmniej niezręcznie. Proszę o komentarze i propozycje.

Terminy niezalecany i ich potraktowanie w słowniku

W dokumentacjach pisanych w języku angielskim często pojawiają się terminy nieprawidłowe. Prawidłowość danego terminu można zweryfikować korzystając np. z technik weryfikacji poprawności terminologii podanych na stronie www.tlumaczenia-budowlane.pl. W słowniku terminy nieprawidłowe lub niezalecane będą podawane bez tłumaczenia a jedynie z odsyłaczem do terminu prawidłowego. Jeśli np. trafimy w dokumentacji na termin "insulation course", który jest terminem co najmniej nie zalecanym to korzystając ze słownika znajdziemy odesłanie do terminu prawidłowego capping layer, gdzie będzie podane tłumaczenie. Gdyby tłumaczenie było podane już przy insulation course wówczas istniałoby ryzyko potraktowania go jako równorzędnego (równie poprawnego) co capping layer.

CPV - krok do przodu, do tyłu czy .... donikąd?

Wszelkie próby usystematyzowania terminologii budowlanej w skali europejskiej bez wątpienia są godne pochwały. Zastanawiałem się nad włączeniem zaproponowanego w CPV systemu klasyfikacji oraz polskich tłumaczeń do bazy słownikowej. Moje wątpliwości lub wręcz zastrzeżenia budzi mniej więcej co dziesiąte hasło i z tego względu wstrzymam się do czasu pojawienia się aktualizacji CPV. Wiele lat temu pojawił się słynny FIDIC, którego fatalne tłumaczenie doczekało się wielu słów krytyki, a przez niektórych zostało zmieszane z błotem. Kolejne wersje FIDIC-a były coraz lepsze i miejmy nadzieję że tak samo będzie z CPV. Nie czuję się na siłach walczyć z autorytetem, aczkolwiek np. tłumaczenie flatwork jako równanie terenu budzi moje, chyba uzasadnione wątpliwości.

Jedno hasło i kilka odpowiedników

Na obecnym etapie pracy nad słownikiem, oprócz standardowego dodawania nowych terminów skupiam się na trzech działaniach:
1. porządkowaniu istniejących haseł, usuwaniu haseł podwójnych i scalaniu haseł przy użyciu nawiasów (pisałem o tym w poprzednich postach);
2. dodawaniu haseł do kategorii, co może być bardzo przydatne tłumaczowi, których chce poznać/ odświeżyć terminologie z danej dziedziny przygotowując się do tłumaczenia ustnego;
3. porządkowaniu odpowiedników z podziałem na synonimy i terminy odrębne.
W tym trzecim przypadku pozostaje problem synonimów częściowych tj. wyrazów bliskoznacznych.
W przypadku terminów całkowicie odrębnych zastosowałem system rozdzielania haseł przez dodanie oznaczeń cyfrowych, np. security (1) i security (2). Wyrazy bliskoznaczne przyporządkowane do tego samego terminu wyszukiwanego oddzielam przez dodanie odpowiedniego opisu precyzującego znaczenie danego odpowiednika.
Przykładowo bariera ochronna dzieląca może być barierą sztywną, podatną lub może obejmować oba te rozwiązania. Natomiast w języku angielskim każdy z tych terminów będzie miał swój odrębny odpowiednik. Uważam że zamiast tworzenia bardzo rozbudowanych haseł w rodzaju "drogowa bariera ochronna dzieląca sztywna" lepszym rozwiązaniem będzie podanie kilku odpowiedników pozostawiając tłumaczowi dobranie odpowiednika najodpowiedniejszego do kontekstu.

Kolejna aktualizacja do ściągnięcia oraz wprowadzone i planowane zmiany

Z przyjemnością informuję, że jest do ściągnięcia kolejna aktualizacja bazy terminologicznej.

Dla większej przejrzystości staram się jak największą liczbę terminów scalić stosując nawiasy.
I tak np. z dwóch osobnych haseł barrel i culvert barrel tworzę jedno hasło (culvert) barrel. Jednocześnie algorytm wyszukiwania powoduje wyświetlenie hasła (culvert) barrel zarówno przy wpisaniu w oknie wyszukiwania słowa culvert jak i barrel oraz oczywiście całego ciągu culvert barrel.

W następnej aktualizacji bazy będzie nowa kategoria przydatne frazy. Jest to po części odpowiedź na sugestię jednego z użytkowników, by słownik zawierał więcej fraz. W tej kategorii dodam większość fraz opublikowanych na stronie słownikowej oraz systematycznie będę dodawał frazy występujące w tekstach stricte budowlanych (np. wykonać oznakowanie poziome = apply pavement markings).

Kolejna aktualizacja do ściągnięcia oraz wprowadzone i planowane zmiany

Z przyjemnością informuję, że jest do ściągnięcia kolejna aktualizacja bazy terminologicznej.

Dla większej przejrzystości staram się jak największą liczbę terminów scalić stosując nawiasy.
I tak np. z dwóch osobnych haseł barrel i culvert barrel tworzę jedno hasło (culvert) barrel. Jednocześnie algorytm wyszukiwania powoduje wyświetlenie hasła (culvert) barrel zarówno przy wpisaniu w oknie wyszukiwania słowa culvert jak i barrel oraz oczywiście całego ciągu culvert barrel.

W następnej aktualizacji bazy będzie nowa kategoria przydatne frazy. Jest to po części odpowiedź na sugestię jednego z użytkowników, by słownik zawierał więcej fraz. W tej kategorii dodam większość fraz opublikowanych na stronie słownikowej oraz systematycznie będę dodawał frazy występujące w tekstach stricte budowlanych (np. wykonać oznakowanie poziome = apply pavement markings).

Korzystne zmiany porządkujące strukturę słownika

Najnowsze zmiany w strukturze słownika to rozdzielenie terminów wieloznacznych przez dodanie cyfr (1), (2), (3)... Np. wieszak (1), wieszak (2). Dzięki temu wszystkie odpowiedniki (hasła wynikowe) przypisane do danego hasła wyszukiwanego traktować będzie można jako synonimy. W następnej aktualizacji wprowadzona zostanie poprawka programowa eliminująca wyświetlanie cyfr w hasłach wynikowych z pozostawieniem ich jedynie w hasłach wyszukiwanych.

Kontynuowałem prace nad przypisywaniem do kategorii specjalistycznych (wartościowa pomoc np. w przypadku konieczności przygotowania do tłumaczenia ustnego z danej dziedziny specjalistycznej.)

W słowniku występują hasła niezalecane, które jednak występują w dokumentacjach polsko i angielskojęzycznych. Przykładowym terminem może być Świadectwo Ukończenia (termin pochodzący z fatalnego tłumaczenia FIDIC). Aby jakoś zaznaczyć że są to hasła raczej niezalecane, obce polskiemu językowi budowlanemu nie będę przy nich dopisywał angielskich odpowiedników a jedynie odsyłacze (Zobacz:) do prawidłowego terminu (w tym przypadku protokół odbioru robót).

Rozruch technologiczny, odbiór techniczny, start-up, commissioning

... a dodać można jeszcze rozruch techniczny i commissioning. Któż z nas nie gimnastykował się przynajmniej kilka razy żeby jakoś sensownie to uporządkować. O tym że chaos i niezrozumienie w tym zakresie panuje po obu stronach oceanu świadczyć mogą dyskusje na anglojęzycznych forach internetowych. I nie są to dyskusje prowadzone przez studentów (z całym szacunkiem dla nich) lecz przez inżynierów-praktyków.

W najnowszej aktualizacji słownika, która obejmuje wiele nowych terminów z kategorii "technologie przemysłowe" przyjąłem następujące odpowiedniki i znaczenia:
odbiór techniczny - to czynności umożliwiające przeprowadzenie rozruchu technicznego, czyli czynności przedrozruchowe = pre-commissioning
Commissioning to według mojej najlepszej wiedzy próby poszczególnych elementów instalacji przemysłowej bez podawania czynnika roboczego. Stąd też przyjąłem commissioning = rozruch techniczny.

Pozostaje start-up, który w dokumentacjach anglojęzycznych jest wyraźnie rozróżniany od commissioning, i oznacza następny etap. Stąd przyjąłem start-up = rozruch technologiczny czyli z podaniem czynnika roboczego pod pełnym obciążeniem.

Mam nadzieję że udało mi się nieco uporządkować istniejących chaos. Proszę o komentarze, ustosunkuję się do nich i w przypadku ich celności/ zasadności wprowadzę poprawki do słownika jeszcze przed najbliższą aktualizacją, która "zawiśnie" na serwerze już w najbliższych dniach.

Nowy blog dotyczący tłumaczeń technicznych

Dla większej przejrzystości postanowiłem przenieść tematykę tłumaczeniową niniejszego bloga na stronę www.tlumaczenia-budowlane.pl - podstrona tłumaczenia techniczne - blog.

Dzięki temu w niniejszym blogu będę się mógł skupić wyłącznie na sprawach dotyczących słownika.

Ostatnio otrzymałem zapytanie jak słownik radzi sobie z dłuższymi frazami typu "PŁYTKI NA ŚCIANIE ZLICOWANE DO POZIOMÓW POKAZANYCH NA RYSUNKACH PROJEKTU WYKONAWCZEGO". Nie jest oczywiście funkcją słownika tłumaczenie całych zdań a jedynie proponowanie najwłaściwszych odpowiedników poszczególnych terminów.


Niemniej jednak temat jest ciekawy. Myślę że za kilka lat słownik będzie sobie "radził" również z dłuższymi frazami. Wszystko dzięki wersji elektronicznej i planowanej współpracy z programami CAT.

Nowa bardzo duża aktualizacja i sprawy różne

Z przyjemnością informuję że jest do ściągnięcia duża aktualizacja. W obecnej wersji zmieniłem oznaczenia kategorii w części ang-pl na polskojęzyczne. Ponadto doszło kilkadziesiąt fizycznych stron nowych terminów. Dodałem również obiecane skróty. Nie zdążyłem jeszcze uporządkować problemu ze skrótami anglojęzycznymi mającymi więcej niż jeden odpowiednik - w tych przypadkach proszę o zachowanie zwykłej ostrożności.

Pojawiło się pytanie o prawidłowe tłumaczenie projektu budowlanego i związany z tym dylemat czy blog jest odpowiednim miejscem do ujawniania zawartości słownika. Proponuję by w sytuacjach awaryjnych pisać bezpośrednio na mejla tlumacz@slownik-budowlany.pl. W aktualnej wersji termin projekt budowlany ma aż osiem odpowiedników. Większość z nich pochodzi z dokumentów pisanych przez brytyjskich inżynierów pracujących przy realizacji inwestycji na terenie Polski. Praktycznie każdy z nich nazywał projekt budowlany inaczej - od planning submission po civil design. Proponuję również nieśmiertelny building permit design.

Komentarze i propozycje innych tłumaczeń są oczywiście mile widziane. Z drugiej strony jestem przekonany, że w Polsce w obiegu jest przynajmniej kilkanaście odpowiedników terminu projekt budowlany. Zdecydowana większość jest jak najbardziej do przyjęcia. Odradzam właściwie tylko jeden: Construction Design ze względów podanych w poprzednim poście.

Sprawy dotyczące tłumaczenia przy wykorzystaniu Słownika Budownictwa, Infrastruktury i Wyposażenia będę poruszał na blogu na stronie www.tlumaczenia-budowlane.pl. Już obecnie jest tam kilka wskazówek dotyczących tłumaczenia przy wykorzystaniu zasobów internetowych.

Investor's supervisor, Construction design ..... i inne koszmarki

Mam gorący apel do osób porządkujących terminologię na początku realizacji inwestycji. Kochani, jeśli nie zadacie sobie wystarczająco dużo trudu nazwiecie np. inspektora nadzoru językowym potworkiem Investor's Supervisor to ten termin będzie najprawdopodobniej obowiązywał wszystkich tłumaczy do końca realizacji inwestycji. Projekt budowlany to na 100% nie construction design - ten termin jest fatalny bo wprowadza w błąd niepolskojęzycznego odbiorcę. Construction sugeruje wysoki poziom szczegółowości, wystarczający do realizacji inwestycji a nasz projekt budowlany jest przecież bardzo ogólny i ma służyć wyłącznie uzyskaniu urzędowych pozwoleń tj. głównie PnB.

Błagam więc Was drodzy nieznani mi bliżej decydenci o szacunek dla pięknego technicznego języka angielskiego i nie kaleczenie go różnego rodzaju potworkami. Najprawdopodobniej odbiorcy domyślą się o co chodzi z kontekstu ale przez najbliższe lata tłumacze obsługujący inwestycję będą musieli z bólem serca stosować nieprawidłową terminologię. Investor to ktoś kto inwestuje a nasz inwestor to przede wszystkim właściciel obiektu czyli Owner.

Specyfikacje "or equivalent"

W polskich opisach technicznych i specyfikacjach projektanci określając urządzenie lub materiał poprzedzają je słowami"na przykład". Ostatnio tłumaczyłem opis techniczny w którym podane było bardzo precyzyjne oznaczenie materiału a w nawiasie był podany producent poprzedzony słowem np. Był to moim zdaniem błąd logiczny, którego nie chciałem powielać w wersji anglojęzycznej.
Po konsultacji z autorem uzgodniliśmy że najlepszym rozwiązaniem będzie dodanie na końcu "or equivalent".
W tego rodzaju specyfikacjach zwanych "Brand Name or Equivalent Specifications" daje się wykonawcy możliwość zastosowania odpowiednika o równoważnych parametrach. 
Proponuję więc by np. tłumaczyć w tych kontekstach jako "or equivalent".

Front-end engineering design

Termin ten nastręcza wiele problemów w przetłumaczeniu na j. polski. Rozwiązaniem bezpiecznym jest przyjęcie dokumentacja FEED, ale z drugiej strony, skoro Polacy nie gęsi może warto by zaproponować polski termin odpowiadający temu etapowi opracowywania dokumentacji. W słowniku budownictwa, infrastruktury i wyposażenia jak odpowiednik zaproponowałem projekt podstawowy. Termin ten niewiele jednak mówi oraz nie występuje w polskim prawie budowlanym. Może warto więc znaleźć termin, który spełniałby chociaż jedno z powyższych wymagań. Chciałbym niniejszym poddać pod dyskusję termin "dokumentacja inwestorska". Z materiałów internetowych wynika iż taka właśnie jest funkcja FEED.

Złączki z tworzyw sztucznych

Polecam stronę: http://www.philmac.com.au/library/HDPE%20Catalog.pdf.
Jest tam bardzo fajny katalog ze złączkami z tworzyw sztucznych. Widać różnicę między kolanem, łukiem, tuleją kołnierzową i króćcem kołnierzowym.

Mam już nową wersję programu i bazy

Z prawdziwą przyjemnością informuję wszystkich użytkowników o otrzymaniu do testów nowej wersji programu i bazy, które będzie można ściągnąć w trybie on-line po weekendzie majowym.
Między innymi udało się dodać opisy i przyporządkowanie kategorii haseł wynikowych, zapamiętywanie wielkości okna oraz kilka innych drobiazgów.
Na dzisiaj pozostaje do rozwiązania problem uporządkowania kategorii am./bryt.Haseł w tych kategoriach nie jest dużo (ok. 200 szt.). Na razie proszę o nie zwracać szczególnej uwagi na akurat tą kategorię.
Przykładowo wpisując hasło droga dwujezdniowa otrzymamy:
divided highway (am.)
dual carriageway (road) (am.)
Przy czym to drugie określenie jest jak najbardziej brytyjskie. Obiecuję się zająć tym problemem w najbliższych dniach i być może uporządkować hasła już przed najbliższą aktualizacją

Drobne opóźnienie aktualizacji

Drodzy użytkownicy!
Zapowiadania aktualizacja bazy i programu opóźni się o parę dni. Dla bezpieczeństwa proponuję przyjąć termin po weekendzie majowym. Dzisiaj otrzymałem od informatyków potwierdzenie że prace są daleko zaawansowane i prawdopodobnie uda się wprowadzić za jednym zamachem wszystkie z sugerowanych udogodnień.
Poza tym baza terminologiczna wzbogaciła się o kolejnych kilkanaście stron haseł. Wprowadziłem również sporo poprawek i udoskonaleń, przy czym te pierwsze wynikały główne z wprowadzenia do słownika elektronicznego skrótów (nie znam szczegółów ale ponoć był z nimi pewien kłopot). Do czasu pobrania aktualizacji zalecam zachowanie zwykłej, zdroworozsądkowej ostrożności w przypadku haseł odnoszących się do skrótów.

Przeliczanie spadku połaci dachowej z angileskiego na polski

W środowisku anglojęzycznym spadki podaje się na trzy sposoby:
w procentach
jako stosunek zmiany wysokości do długości
jako wartość kątową.
W Polsce najczęściej podaje się spadki w procentach lub kątach. Spadek oznaczony na rysunku angielskiego projektanta "3 in 10", jak łatwo się domyślić oznacza wzrost wysokości o 3 jednostki na 10 jednostek ( i nie ma tutaj większego znaczenia czy są to cale czy stopy). Spadek procentowy będzie więc wynosił 30%.
W przypadku spadku połaci 10 in12 trzymamy spadek procentowy 83% (nie mylić z kątem pochylenia połaci - tutaj musimy skorzystać z tablic trygonometrycznych).